Lipaz, vücudumuz içerisinde pankreas tarafından üretilen ve asıl görevi besinlerden gelen yağları parçalamaya yarayan bir tür önemli enzimdir.
Lipaz Nedir?
Sindirimin başrollerinden biri olan lipaz enzimi sayesinde gıdalardan alınan yağlar ince bağırsakta parçalanır ve emilir.
Mide, bağırsak, dil ve karaciğer gibi birçok farklı organda üretilebilen lipazın ana çıkış yerinin pankreas olması sağlık testlerinde kilit bir değerdir.
Birçok farklı türü olan lipaz enzimlerinin başında HPL kısaltması ile bildiğimiz human pankreatic lipaz gelir. Bu enzim sayesinde trigliseridler yağ asitlerine ve monogliseridlere ayrışır. Bunun haricinde hepatik lipaz yani HL ve lipoprotein lipaz da vücutta yer alan diğer önemli enzim türlerindendir.
Normal Lipaz Değerleri Nasıl Olmalıdır?
Lipaz enziminin normal olarak kabul edilen referans değerleri ülkeden ülkeye ya da uygulama yapılan klinikten kliniğe göre küçük değişiklikler göstermektedir. 0 – 160 birim /L genel olarak kabul gören normal değer aralığı olsa da test sonuçlarında birçok değişken olduğu unutulmamalıdır. 7 ile 58 birim /L aralığı da sık kabul gören bir diğer limit değeridir.
Lipaz enzim değeri testi yapılacak kişinin bir gece öncesinden yani en az 8 saat önce yemek yemeyi sonlandırmış olması gerekmektedir. Doğru test sonucuna ulaşmak, doğru tanı ve tedavi için hayati önem taşır.
Başta akut ya da kronik pankreatit yani pankreas iltihabı durumunda yüksek oranda artış göstermesi ile tanıda önemli bir rol oynayan lipaz enzimi, bunların yanı sıra çölyak, Crohn ve kistik fibrozis gibi farklı hastalıkların tanısında da değerlendirilir.
Lipaz Yüksekliği Nedir, Belirtileri Nelerdir?
Lipazın sağlıklı ve normal sınırlar içerisinde seyretmesi, sağlıklı bir sindirim sistemi için olmazsa olmazdır. Ancak pankreasta oluşan iltihap gibi sorunlarda normal değerlerinden 5, hatta 10 katı yüksek değerlere çıkabilir. Akut pankreas iltihabında bu değer yükselmesi birkaç gün içinde gerçekleşir ve yaklaşır bir hafta boyunca da yüksekliğini korur.
Lipaz Yüksekliği Neden Olur?
Pankreasta bir sorun olduğu durumlarda görüldüğü gibi, pankreası on iki parmak bağırsağına bağlayan kanalda yaşanan sorunlarda da enzim değerleri yükseklik gösterir. Genel olarak pankreas, mide ya da on iki parmak bağırsağında iltihap, kanser, tıkanıklık gibi durumlarda lipazın ölçümü ile hem tanı hem de tedavide önemli aşamalar kaydedilir. Pankreastaki herhangi bir sorunun tespitinde bu denli önemli role sahip olan bu enzimin yanı sıra amilaz enzimi de tanı ve tedavide büyük öneme sahiptir.
Bazen morfin, indometazin, kodein gibi ağır kimyasalların kullanılması da lipaz seviyesinde anormal artışlara yol açabilir. Hamilelik de enzim seviyelerinde genel artışa yol açan bir diğer durum olabilir.
Lipaz Yüksekliği Nasıl Geçer?
Akut ya da kronik pankreas iltihabına bağlı olarak meydana gelen lipaz seviyesindeki anormal artış, ilaç ve diyet tedavisi ile kısa sürede kontrol altına alınabilmektedir. Kişiye özgü oluşturulan ilaç ve diyet reçeteleri için uzman doktorlara başvurmak ve yönlendirmelere dikkatle uymak, yükselen enzim değerlerini hasarsız şekilde normal seviyesine düşürmek için oldukça önemlidir.
Lipazın salgılanmasında rol alan pankreas ve karaciğerin en büyük düşmanlarından birinin alkol olduğunu unutmamak gerekir. Bu nedenle lipaz yüksekliğinde bu organları yormamak adına alkol tüketiminden uzak durulmalı, ancak su tüketimi arttırılmalıdır. Gün içinde 2,5/3 litre su içildiğinden emin olunmalıdır. Dengeli ve sağlıklı beslenme kurallarına dikkat etmek de tedavi sürecinizi büyük ölçüde destekleyecektir.
Lipaz Yüksekliği Tehlikeli midir?
Lipaz değerinin yüksek olması birçok konuda doktorlara önemli ölçüde fikir veriyor olsa da test sonuçları değerlendirildikten sonra hemen tehlikeli olduğu düşüncesine kapılarak paniklemeye gerek yoktur. Lipaz değerinin yüksek olması genel sindirim sistemi sağlığı hakkında önemli bir bilgi olsa da, rahatsızlığın şiddeti hakkında bilgi edinme açısından tek başına yeterli değildir. Durumun ciddiyetini belirlemede mutlaka AST, amilaz, LDH, ALT, bilirubin, fosfataz gibi diğer kan değerlerini de göz önünde bulundurmak gerekir. Ayrıca telaşa kapılmadan önce, akut durumların teşhisi sonrasında uygun tedavi ile kısa sürede semptomların ortadan kaldırılabiliyor olduğu unutulmamalıdır.
Lipaz değerinin yüksek olması durumunda tedavinin reddedilmesi ya da tanı sonrası kontrollerden kaçınmak hayati sonuçlar doğurabilir. Ancak doktor yönlendirmelerini dikkate almak sorununuz kronik olsa dahi semptomların kontrol altında olmasını sağlar.
Lipaz Yüksekliği Nelere Sebep Olur?
Bazı kişiler bu enzim seviyesi artışından bulantı, ağrı, aşırı yorgunluk, terleme ve kusma gibi yan etkiler ile şiddetli bir şekilde etkilenirken, bazı kişilerde ise hiçbir semptom yani belirti görülmez. Semptomlara bağlı olarak tanısı konan kişilerin her altı ayda bir enzim seviyeleri test edilerek sağlık durumu gözlem altında tutulabilir.
Lipaz Düşüklüğü Nedir, Belirtileri Nasıl Olur ?
Pankreası direkt olan etkileyen kronik rahatsızlıkların sonucunda pankreasta bulunan asıl lipaz üretici hücrelerde hasar görülür. Bu durum da lipaz enziminin seviyesinde düşüklük olarak karşımıza çıkar.
Lipazın düşüşü ise sindirim sisteminde aksamalara, hazımsızlık ve buna gelişen gündelik rahatsızlıklara yol açar. Sık yaşanan hazımsızlık sorunu, bu açıdan, lipaz enzimi değerlerinin düşüklüğünün kontrol edilmesi için önemli bir ipucu olabilmektedir.
Lipaz Düşüklüğü Neden Olur ?
Akciğer, bağırsak ve pankreas üzerindeki dokuların kalın bir mukoza tabakası ile kaplanması ile seyreden bir hastalık olan kistik fibrozis, lipaz düşüklüğünün birincil nedenlerindendir. Yine aynı şekilde çölyak ve Crohnn gibi hastalıklar da lipaz üretim merkezlerini kronik olarak etkileyerek uzun vadeli enzim düşüşlerine yol açar. Ancak lipaz seviyesindeki düşüklük, yalnızca aileden geçen genetik bir durumdan da kaynaklanabilir.
Lipaz Düşüklüğü Nasıl Geçer?
Kan testinde lipaz enziminin normal seviyenin altında olduğu kaydedilen hastalar için dışarıdan ekstra lipaz desteği sağlanır ve bu şekilde sindirim sisteminin sağlık durumu korunmaya çalışılır. Sindirim sistemini destekleyici besinlere ağırlık vererek sağlıklı bir beslenme programını takip etmek de enzim seviyesini normale taşımak için önemli bir diğer kuraldır.
Lipaz Testi Nedir?
Kandaki lipaz değerinin tespiti için kullanılan özgül testlere lipaz (LPS) testi adı verilir. Pankreas ya da on iki parmak bağırsağında bir sorun olduğuna dair şüphe uyandıran durumlarda genelde amilazla birlikte değerleri kontrol edilen lipaz enzimi, tanı koymada amilazdan çok daha etkili bilgi verir.
Lipaz Testi Neden İstenir?
Kistik fibrozis gibi direkt olarak lipaz seviyesinde düşüklüğe yol açan kronik rahatsızlıkların tanısı gibi tedavi sürecinin takibinde de periyodik olarak lipaz testine başvurulur.
Sırt ağrısı, halsizlik, terleme, iştah kaybı, mide bulantısı, kusma, baş dönmesi gibi pankreas sorunlarını işaret eden şikayetlerde tanı koyma amaçlı lipaz testi mutlaka yapılır.
Pankreas iltihabı,kisti, safra kesesi taşı, böbrek rahatsızlıkları gibi durumlarda da doktorlar düzenli olarak lipaz değeri ölçümü takibi yapmaktadır. Bu şekilde hastalığın kendisi gibi ilerleme durumu ve ciddiyeti de gözlemlenir.
Lipaz Testi Nasıl Yapılır?
Genelde koldan alınan kan örneğinin incelenmesi ile değeri tespit edilen lipaz enzimine, bazı durumlarda vücut sıvılarından ya da idrardan da test yapılabilir.
Laboratuvar ortamında kontrol edilen değerlerin hem belirlenme süresi hem de normal olarak görülen alt ve üst sınırları işlemin yapıldığı kuruma göre değişkenlik gösterir.
Doğru değerlere ulaşabilmek adına testin aç karna yapılması önemlidir. Ayrıca kesin tanı koymada diğer kan değerlerinin de göz önünde bulundurulması gerektiği unutulmamalıdır.
Lipaz Enzimini Düşürmek İçin Öneriler – Video
Pankreas İltihabına Karşı Kür – Video
Lipaz Yüksekliği ya da Düşüklüğünü önlemek için önerilerinizi bizimle yorum olarak paylaşabilirsiniz.